Nabestaanden en familieleden van marinepersoneel hadden het in de Tweede Wereldoorlog extra zwaar. Vaak onbekend met het lot van hun dierbaren waren zij in Nederlands-Indië gevangen gezet in Japanse kampen. In Nederland werden zij geconfronteerd met represailles door de bezetter. Betrokken met hun lot nam in oktober 1944 een aantal in Londen verblijvende landgenoten het initiatief hen te helpen. Zij richtten een fonds op om die oorlogsslachtoffers financieel bij te staan. Lees meer over het ontstaan van het Karel Doorman Fonds.
Oprichting fonds
Koningin Wilhelmina steunde het initiatief van het fonds door een persoonlijke bijdrage en het aanvaarden van de functie van beschermvrouw. Na de capitulatie van Japan en de terugkeer van de gezinnen uit Nederlands-Indië nam het aantal steunaanvragen snel toe. Honderden gezinnen ontvingen vanuit ons fonds bijdragen om het wezen- en weduwepensioen op 70% van de toenmalige grondslag te brengen. Daarnaast werden logieskosten betaald en voedsel- en kledingpakketten verstrekt. Het verstrekken van directe periodieke en incidentele steun was onze eerste prioriteit waarbij we nauw samenwerkten met de afdeling sociale zaken van het Ministerie van Marine.
Financiële dienstverlening
Door de sterk verbeterde sociale voorzieningen verviel de noodzaak tot het verlenen van periodieke uitkeringen. Wel bleken er nog steeds marinemensen en familieleden tussen wal en schip te raken waardoor financiële problemen ontstaan. In deze situaties springen we nog steeds bij, maar alleen op indicatie van professionele maatschappelijke zorgverleners. Zo betaalden we aanpassing van woonruimte, reiskosten of onvoorziene begrafeniskosten. In de eerste jaren beperkte de steunverlening zich tot oorlogsslachtoffers. In 1976 werd de doelgroep uitgebreid met slachtoffers van dienstongevallen. Vervolgens kon vanaf 1986 marinepersoneel dat hulp nodig had na inzet voor VN-operaties of rampenbestrijding een beroep op ons doen.
Erkenning en herinnering
Aan het eind van de vorige eeuw konden we niet alleen hulp bieden bij financiële problemen maar ook bijdragen aan erkenning voor en herinnering aan de inzet van marinepersoneel. Jaarlijks organiseren we een herinneringsbijeenkomst voor de slachtoffers van de Slag in de Javazee. Er werden bijdragen gegeven aan andere herinneringsbijeenkomsten en aan publicaties of monumenten ter herinnering aan maritieme operaties. Marineveteranen deden zelden tevergeefs een beroep op ons als zij een reünie organiseerden om terug te kijken op hun inzet.
Karel Doorman Fonds vandaag de dag
Door de veranderende wereld werd ook de inzet van de krijgsmacht anders. De oudere marineveteraan herinnert zich de Tweede Wereldoorlog, Indië, Korea en Nieuw-Guinea. Nu ontwikkelt zich een nieuwe generatie veteranen. Een die geconfronteerd wordt met (gevechts)situaties in onbekende culturen, met onzichtbare tegenstanders, met andere normen en waarden. Militairen raken niet alleen direct gewond bij gevechtscontacten, zij lopen ook psychische schade op die zich pas later uit en waarbij ook financiële problemen kunnen ontstaan. Daarom zijn wij projecten gaan steunen die zich ten doel stellen psychische schade en maatschappelijk isolement te voorkomen. Deze projecten variëren van steun aan “buddy” activiteiten waarbij veteranen elkaar in de gaten houden, tot het subsidiëren van wetenschappelijk onderzoek. Ondanks deze intensiveringen blijft onze prioriteit echter onveranderd: iedere marineman of –vrouw die door maatschappelijke oorzaken in financiële problemen is gekomen bij te staan. En dat geldt ook als zij de marine verlaten hebben.
Karel Doorman, onze naamgever
De verdediging van Nederlands-Indië was een taak van de Koninklijke Marine. Daarom voer in de eerste helft van de 20ste eeuw het grootste deel van de Nederlandse vloot in Indische wateren. Toen Japan in december 1941 de aanval opende streden Nederlandse onderzeeboten, vliegtuigen en schepen drie maanden lang om Nederlands-Indië te verdedigen. De opmars was echter niet te stuiten en op 27 februari 1942 vond de beslissende slag in de Javazee plaats. Schout-bij nacht Karel Doorman voerde hierbij het bevel over een Nederlands eskader, versterkt met Britse, Amerikaanse en Australische schepen. De Japanse overmacht was echter te groot. Alle geallieerde kruisers werden tot zinken gebracht, de invasie van Java was niet te voorkomen. Aan Nederlandse zijde sneuvelden ruim 1.600 marinemannen, waarvan meer dan 900 in de laatste beslissende slag. Ook schout-bij-nacht Doorman ging met zijn vlaggenschip Hr. Ms. de Ruyter ten onder. Ondanks het verlies was er veel waardering voor de heldhaftige wijze waarop de Koninklijke Marine de strijd had gevoerd. Als erkenning en ter inspiratie werd daarom de naam van Karel Doorman, als vertegenwoordiger van al die marinemensen, gekoppeld aan het fonds dat de oorlogsslachtoffers steun kon bieden.
